Pauwi na ako mula sa pagdya-jogging nang di ko mapigilang tumingin sa direksyon ng bahay nila Rupert. Mula sa kinatatayuan ko ay tanaw na tanaw ang bintana ng kuwarto sa ikalawang palapag ng college house. Ito ang kwarto nila Clara, Marie at Joy. Kumabog nang husto ang dibdib ko ang masilip ko ang malawak na bakuran na may nakahilerang mga pine tree. Napalilibutan na ng mga yellowbell ang bakod. Mukhang maayos namang naaalagaan ang bermuda grass na lalong nagpatingkad sa ganda ng hardin. Hindi nasisilip ang buong bahay mula sa gate dahil nakukublihan ito ng mga punong hindi naman katangkaran.

Matagal nang may remote control ang front gate nila Rupert. Kumbaga ay hindi pa gaanong uso ay mayroon na sila. Kung nagluluko ang remote, may passcode namang pipindutin sa tagong bahagi ng bakod. Lagusan din ang bahay nila sa kabilang kalsada. Sa back gate kami dumaraan kapag kailangang ilabas o ipasok ang mga sasakyan dahil ang garahe ay nasa likurang bahagi ng bahay. Mataas ang back gate at mahirap akyatin, kabaligtaran naman ng front gate na ang tanging seguridad ay ang passcode at remote-controlled na gate.

Alam ko ang passcode ng front gate dahil madalas naman ako sa bahay nila. Sinubukan kong pindutin ang apat na numerong natatandaan ko. Nakahanda akong tumakbo kung mali ang napindot ko dahil tiyak na mag-aalarm ito mula sa bahay.

“0525,” nanlalamig kong pinindot ang keypad.

Tik… hindi ako makapaniwalang ilang dekadang hindi pinalitan ang passcode. Dahan-dahang bumukas ang front gate at natambad ako sa malawak na lupang sumalubong sa akin. Bagama’t nagdadalawang-isip ay tinapangan ko ang loob ko at marahang lumakad papasok.

“Crack!”

Natapakan ko ang isang piraso ng pine cone. Maraming pine cone ang nalaglag at nagmistulang disenyo.

Tug…tug…tug… habang papalapit ako ay lumilinaw ang tunog na naririnig ko. Pilit kong inalala ang tunog kung saan nagmumula ngunit wala akong maaalala. Ang kahuli-hulihang tunog na tumatak sa akin hanggang ngayon ay ang malakas na sigaw na pinakawalan ni Rupert habang nagmamadali akong tumakbong pabalik sa college house.

Malamig na malamig ang aking mga palad habang papalapit nang papalapit sa tunog. Huminto ako at pinalibot ang aking mga mata sa malaking bahay na tanaw na tanaw ko na ngayon. Halos walang nabago sa bahay sa labing-walong taong hindi ko ito nakita. Ang tatsulok na bubong nito ay buong-buo pa at parang hindi naluluma. Puting-puti pa din ang haligi ng bahay. Ang nawala na lang ay ang tumba-tumba sa terrace ng bahay na pinaglalaruan ko noong madalas pa akong magpunta.

Tug..tug.. tug… lalong lumalakas ang tunog na nanggagaling sa likurang bahagi ng bakuran. Lumakad ako at nakita ko ang nakahubad na lalaking nakatalikod. Nag-alala akong makita niya dahil trespassing ang ginawa ko. Sa pagmamadali kong makabalik sa front gate ay nagkamali ako ng hakbang at nadulas.

“AYYYYY!” pasalampak kong upo sa porch.

Pagtingin ko sa harap ko ay nakita ko ang palakol na hawak ng lalaki. Nanginginig akong tumingin pataas at para akong nabuhusan ng malamig na tubig.

“Leona? Ano’ng ginagawa mo dito?” hindi ko mawari kung galit o nagulat lang si Rupert.

Halos hindi ako makatayo dahil sa sakit kaya’t binuhat niya ako. Hindi ako makapagsalita hanggang sa inupo nya ako sa garden chair na nasa likod na bahagi ng bahay kung saan kami nagba-barbecue noon.

Nakatayo naman si Rupert at hinatak ang puting T-shirt sa isang garden chair. Hindi ko maiwasang tignan ang malaking pagbabago sa kanyang katawan mula sa payat na teenager na nakilala ko hanggang sa pagkakaroon ng matipunong katawan ngayon. Naaalala kong pawisan nga pala ako ngayon dahil sa pagdya-jogging. Hindi ko alam kung nahiya ba ako na ganito ang hitsura ko sa muli naming pagkikita.

“Hindi ka nagsabing dadalaw ka. Paano ka nga pala nakapasok?”

“Yung… passcode.”

“Ah, hindi ko pinalitan,” napangiti siya.

“I just tried… nag-jogging lang ako tapos nadaanan ko ito. Sige, aalis na ako. Wala na yung sakit sa pagkakadulas,” pinilit kong tumayo.

Lumapit si Rupert at hinawakan ako sa kanang braso, “Gusto mong ihatid kita ng bike?”

Napangiti ako. Naaalala niya ang unang pagkakataong nagkakilala kami. Ganun pa man ay napalitan ito ng matinding pagkatakot nang makita ko si Mama Tam na nakatingin sa amin at nanlilisik ang mga mata. Pagod, gutom at matinding takot—hindi ko na namalayang nawalan na pala ako ng malay. Maling-mali yata ang pagbabalik ko sa malaking bahay dahil hindi ko pa din kayang harapin ang multo na sinusundan ako sa loob ng labing-walong taon.

“Good morning. Magja-jogging lang ako,” bati ko kay Dina. Nasa kusina sya at nagluluto nang agahan.

Tumango lang siya at tahimik na sumunod sa akin para ikandado ang gate. Nag-warm up muna ako sa harap ng gate saka tumahak sa kanan para simulan ang jogging. Parang nakita ko ang batang bersyon ng sarili ko na nagja-jogging kasama ang mga housemates ko.

Lima kaming magkakasama sa college house, pang-anim ang caretaker. Ang pinakamatanda sa amin ay sila Marie at Joy. Graduating na sila habang kami ni Jenny ay freshman pa lamang. Matanda naman ng isang taon sa amin si Clara. Dahil magkaedaran kami ni Jenny, kami lagi ang magkasama hanggang sa jogging. Sila Marie at Joy naman ang hindi mo mapaghihiwalay. Si Clara ang pambalanse sa amin dahil neutral sya lagi sa grupo. Madali din para kay Clara na makisama sa mas nakatatanda sa kanya at sa aming mas bata. Yun nga lang, kapag lima kaming lumalabas, medyo naa-out of place siya dahil siya lang ang walang ka-partner kasi nga ay nauunang magkasabay sila Marie at Joy at kami naman ni Jenny ang nasa huli. Si Clara ang nasa gitna palagi at nag-iisa.

Nadaanan ko ang malaking bahay nila Mrs. Reyes na iba na ang disenyo ngayon. Tumigil ako at sinilip ang malawak na hardin na dati ay may slide at swing. Kumahol ang aso kung kaya’t dumungaw ang nakatira para tignan ang kinakahulan. Hindi ko makilala ang nakatira kaya’t nagpatuloy na lang ako sa pagja-jogging. Sa kurbada kung saan may malaking bato na pwedeng upuan, nagbalik ang ibang mga ala-ala ko noong mga unang taon ko sa Baguio. Tumigil ako at umupo. Naaalala ko na dalawampu’t tatlong taon na ang lumipas, dito din ako umupo para magpahinga nang matapilok ako sa pagja-jogging.

“Dito muna ako, sige mag-jogging pa kayo. Balikan niyo na lang ako,” ang sabi ko sa grupo.

Noong una ay ayaw pumayag ni Jenny na iwanan ako pero sinabi kong okey lang ako at nagpapahupa lang ng sakit. Habang papalayo sila, tinanggal ko ang sapatos ko at sinimulang hilutin ang kanang bukung-bukong.

“Bakit iniwan ka nila?”

Mula sa pagkakayuko ay tinignan ko ang pinagmulan ng boses. Isang teenager na siguro ay kaedaran ko na nakasakay sa bisikleta ang huminto para mag-usisa sa akin. Saglit akong napatitig sa mukha niya na tila Adonis na nagsisimulang umusbong. Hinawi ko ang buhok ko, na-conscious ako sa hitsura ko.

“Na-sprain yata ako kaya nagpahinga muna ako. Babalikan naman nila ako maybe after twenty minutes,” sagot ko.

Bumaba nang bike ang lalaki at lumuhod.

“Pwede ko bang i-check kung masakit? Kung sobrang sakit o tolerable pain ba?” nakatingala niyang tanong sa akin.

“Huwag na. Okay lang ako.”

“Titignan ko lang. Madalas din akong ma-sprain kaya nga mas gusto kong mag-bike na lang.”

Hinawakan niya ang paa ko at dulo ng binti. Kinapa ang bukung-bukong at marahang hinilot. Napakislot ako sa sakit.

Umupo siya sa tabi ko at nagsalita,”Sasamahan na lang kita hanggang makabalik sila. Ako nga pala si Rupert.”

“Leona.”

“Bago lang kayo sa bahay ni Auntie Yumi?”

“Paano mo naman nalaman?”

“Ikaw yata ang nakita kong nakatayo sa attic nila. Siguro last week of May ‘yun.”

Naaalala kong may nakita din akong nakatayo sa harap ng gate. Kung ganun ay siya pala ang nakita ko.

“Siguro nga. Rupert, salamat sa pagbabantay sa akin, eto na ang mga kasama ko. Uuwi na kami,” sabi ko habang nagpupumilit tumayo.

Nakipagkilala si Rupert sa mga kasama ko sa bahay. Nagpasalamat si Marie sa pagbabantay ni Rupert sa akin.

“See you around, Rupert. Uuwi na kami,” sabi ni Marie.

Iika-ika akong naglakad habang ginawang tungkod si Jenny na tawa nang tawa. Paglingon ko ay naroon si Rupert na nakangiti sa likod namin.

“Angkas na. Nasasaktan ka yatang maglakad,” pabiro niyang sabi.

“Huwag na. Baka hinahanap ka na ng parents mo,” nahihiya kong sagot.

“Magkapitbahay lang tayo,” nakangiti nyang sagot.

“Sure ka?”

“Wen, manang.”

Inalalayan ako ni Jenny na umangkas sa harap na bar ng bisikleta. Nakakailang andar pa lang ay pumreno na si Rupert.

“Ang bigat mo pala.”

“Ah sige, maglalakad na lang ako.”

“Joke lang, ito naman.”

Ilang metro na ang layo ng mga kasama ko mula sa amin. Mabagal namang pinatakbo ni Rupert ang bisikleta.

“First time mo?”tanong nya.

“Oo, hindi ako sumasakay sa bike,”sagot ko.

“I mean, sa Baguio. Di ba hinatid ka ng parents mo nung last week of May?”pagtatama niya.

“Paano mo naman nalaman?””nagtataka kong tanong.

“Di ba nga, nasa attic ka?”

Sa pangalawang pagkakataon ay nasiguro kong nakamasid sya sa akin bago ko pa man siya nakilala. Kung isang pagkakataon lang na nakita niya akong natapilok at nakaupo sa tabing kalsada ay hindi ko alam. Malayo na ang agwat namin ng mga kasama ko sa bahay. Pakiramdam ko ay ang bagal ng mundo kapag kasama ko si Rupert. Hindi ko inaasahang sa unang pagkakataon ay titibok ang pihikan kong puso.

Ring…ring…

Nagising ako mula sa pagkakaidlip. Dali-dali kong kinuha ang cellphone ko sa kulay rosas na lamp shade table na kadikit ng higaan ko. Inilagay ko sa speaker mode ang cellphone.

“Hello?”

“Hello, Mom? Asan ka na ba at hindi ka man lang nag-text sa amin?”

Hindi agad ako nakasagot dahil napansin kong nasa may pintuan si Dina.

“Isasara ko lang ho sana ang pinto,” iyon lamang at marahan niyang isinara ang pinto.

“Mom?” ang medyo painis na sabi ni Kate sa kabilang linya.

“Okay naman ako. Napagod lang kaya naidlip saglit. Kumusta kayo diyan?” tanong ko habang bitbit ang cellphone. Tumayo ako at naglakad papuntang kabilang partisyon ng attic. Inilapag ko ang cellphone sa coffee table na malapit sa malalaking bintanang gawa sa salamin. Tanaw na tanaw mula dito ang mga sasakyang paroo’t-parito sa South Drive.

“Well, at least we know that you’re okay…uminom ka ba ng gamot mo?” may pag-aalala sa boses ni Kate.

“Maya-maya pa ang kasunod. I am functioning well, don’t worry. Asan pala ang daddy mo?” tanong ko.

“Ayun, nasa kitchen at nagluluto. Nakalista na ang kakainin namin for the whole week,” sagot ni Kate.

“Good for you, kaya ninyo naman pala nang wala ako eh,” pabiro kong sagot.

“How’s Baguio pala, Mom? Malamig ba ngayon?” may excitement sa boses ni Kate.

Sinipat ko ang labas at tinignan kung may namumuo bang fog. Manipis na fog ang nakita ko. Malamig ang panahon kumpara sa Quezon City pero mas malamig ang panahon noong unang beses kong marating ang Baguio noong 1994.

“Tolerable coldness lang. Mas malamig noon,” kaswal na sagot ko.

Naputol ang konsentrasyon ko sa pag-uusap namin nang mapansin kong may taong nakatingin sa akin mula sa gate. Pinipilit kong maaninag ang mukha niya pero tila dinaraya ako ng aking paningin na blangko ang mukhang nakikita ko. Gumapang ang kaunting kilabot sa aking katawan. Pinikit ko ang mga mata ko at idinilat kung naroroon pa ang taong nakatingin. Sa pagkakataong ito ay nakahawak ang dalawang kamay niya sa grills ng gate. Naka-itim siyang kasuotan mula sa jacket hanggang sa sapatos.

“Kate, tatawagin ko lang ang caretaker. I am not sure pero parang may tao sa gate,” paalam ko kay Kate saka ibinaba ang cellphone.

Humahangos akong bumaba ng hagdan para hanapin si Dina. Tinawag ko din ang pangalan niya. Napansin kong nakabukas ang back door. Lumabas ako at tama nga na nasa backyard si Dina at nagdidilig ng mga halaman.

“Dina, may nakita akong taong nakatayo sa gate. May inaasahan ka bang delivery?”

Napakunot ng noo si Dina, “Wala naman po.”

“Sigurado ka ba? Nakita ko sya. Tara at baka naroon pa,” hinawakan ko sa bisig si Dina para kumbinsihing sumama sa akin.

Inilapag ni Dina ang hose at sumama sa akin paikot sa front yard.

“Wala naman pong tao,” ang matabang niyang sabi.

“Baka nainip at umalis na. Kitang-kita ko sya habang kausap ko si Kate,” sagot ko.

“Anak nyo po si Kate?” tanong ni Dina.

“Yes, my only child,” sagot ko. Naglakad ako papuntang upuan sa hardin.

“Ah, kaya po pala parang malakas ang loob na kausapin kayo,” ang tugon ni Dina habang paiwas ang tingin sa akin.

“What do you mean?” clueless ako sa gusto niyang tumbukin.

“Kanina po, nung isasara ko ang pinto ng kwarto ninyo ay narinig kong nag-uusap kayo. Parang magkabarkada lang kayo kung makipag-usap sa inyo si Kate,” ang walang pag-aalinlangan niyang sabi.

“Well, dahil ba sa hindi sya nagpo-po at opo sa akin? Siguro nga na for a long time ay naging parang magbarkada lang kami dahil bata akong nag-asawa. Pero sa daddy niya ay nagpo-po at opo naman siya,” nakangiti kong sagot.

“Hindi po ba’t mas weird iyon na sa tatay niya lang siya may pagkatakot o pagkailang samantalang halos magkaedad lang naman yata kayo ng husband ninyo?”tanong ni Dina.

Napatigil ako. Bakit nga ba naging ganun ang set-up namin sa bahay? Hindi ko pinansin ang puna ni Dina dahil naglalaro pa din sa isip ko ang nakita kong pigura ng tao. Posible kayang si Rupert ang nakita ko kanina? Ngunit kung siya man, bakit hindi sya kumatok o pumasok? Ipinikit ko ang mga mata ko at tinangkang alisin sa isip ang mga agam-agam. Pagdilat ko ay mag-isa na lang ako sa hardin. Nababalutan na din ng makapal na hamog ang mga tuktok ng pine tree. Lumalamig na ang paligid kasabay sa pagsapit ng dapit-hapon. Tumayo ako at pumasok para iwasan ang papalamig na gabi.

Makapigil-hininga ako habang nakatayo sa harapan ng malaking bahay na tinuluyan ko noong nag-aaral pa ako. College house ang tawag naming magkakabahay noon.

“Inaasahan ba talaga nila ang pagdating ko?” natanong ko na lang sa aking sarili.

Hindi gaya noong 1994, marami nang sasakyang dumaraan sa harap ng college house. May isang taxing huminto saglit at inakalang pasakay ako. Umiling lamang ako at sinubukang tawagan ang numero ng katiwala.

Ring…ring… walang sagot.

Hinatak ko ang maleta ko palayo, desidido na akong mag-hotel na lang. Pero sa isang iglap ay naaalala ko ang sikretong doorbell na pinindot ko noong unang beses akong makarating sa college house. Bumalik ako, kinapa ang maliit na lagusan ng kamay sa gate at saka hinanap ang doorbell.

Ding…dong…nadinig ko ang mahinang tunog mula sa loob ng bahay. Bumukas ang front door at lumabas ang isang babaeng nasa bente-singko anyos. Humahangos na sumalubong sa akin habang hawak-hawak ang susi sa kanang kamay. Walang tingin-tingin sa aking pinagbuksan ako ng pinto.

“Good afternoon, ako si Leona. Ikaw ba si Dina?” nakangiti kong bati.

Malilikot ang mga mata ni Dina na tila di mapakali. Tumango lamang ito at isinara ulit ang gate. Hinatak ko ang maleta papasok sa bahay.

“Wala pa ring pagbabago ang bahay na ito, ah, ” nakaramdam ako ng kaunting pagkalungkot dahil alam kong hindi na mauulit ang masasayang ala-ala ko dito.

Hindi kumibo si Dina. Sa halip ay dumiretso sya sa kusina at may kung anong pinagkaabalahan. Pagbalik nya ay may dala siyang isang tasang tsokolateng inumin at mga suman. Nagulat ako ng kaunti dahil hindi ko inasahan ang pagmamalasakit niya kahit parang hindi ako welcome.

“Thank you, Dina. Mangan tayon?”

Nakitaan ko ng matipid na ngiti si Dina saka tumalikod at umakyat ng hagdan. Nagpahinga naman ako habang kinakain ang hinandang merienda. Hindi ako makapaniwalang naririto ulit ako. Ang antigong grandfather’s clock ay naroon pa rin sa gawing kanan ng bahay. Dinig na dinig ang bawat ikot ng kamay ng orasan dahil na rin sa napakatahimik na bahay. Naroon pa din ang mga etnikong disenyo na lalong nagpatingkad sa karakter ng sala. Papalapit na sana ako sa dako ng mga larawan nang may tumapik sa balikat ko.

“Iaakyat ko na po ang maleta,” ang mahinang sabi ni Dina habang nakatingin sa maleta.

“Sure, no problem. Mabigat nga lang yan ng konti. You know, one week akong nandito,” ang nakangiti kong sagot.

Hindi umimik si Dina. Sa halip ay buong lakas na binuhat ang maleta paakyat ng hagdan. Sumunod naman ako dahil hindi ko alam kung saang kwarto ako tutuloy.

Matibay pa rin ang mahogany na hagdan. Wala ang inaasahang langitngit habang tumatanda ang bahay. Nilampasan ni Dina ang mga kwarto sa ikalawang palapag. Tumibok ng bahagya ang puso ko nang makita kong sa attic siya papunta.

“Napakalaki naman ng bahay kung sa attic pa ako tutuloy. Saan ka nga pala natutulog?” pabiro kong tanong.

“Bakit, takot ba kayo sa multo?” balik-tanong ni Dina.

“Multo? Pati ba ikaw ay naniniwala sa ganun?”

“Sabagay po, mas katakutan daw dapat ang buhay kaysa sa patay,” ang diretsong sagot niya.

Natigilan ako sa sinabi niya. Ano ba ang alam niya sa buhay ko para isiping may dapat akong katakutan. Natawa ako sa sarili ko dahil masyado kong binibigyang-kahulugan ang sinasabi niya.

“Welcome to your old room, Manang,” ang sabi ni Dina habang hawak ang bukas na pinto ng kwarto.

Walang kibo-kibo ay pumasok ako at sinipat ang kwartong naging bahagi ng apat na taon kong buhay sa college house. Nagsisikip ang dibdib ko sa dami ng emosyong nararamdaman ko. Maayos na maayos pa din ang kalagayan ng kwarto. Kulang na lamang ay makita kong nakahilata si Jenny sa kabilang kama habang nagbabasa ng songhits at kumakanta.

“Teka nga pala… paano mo nalamang kwarto ko ito noon? Sinabi ba ni Tita Yumi?” tanong ko kay Dina.

“Nabanggit lang po ng Auntie Martha ko,” hindi makatingin sa akin si Dina.

“Auntie mo si Ms. Martha?”

Tumango si Dina.

“Kumusta na siya?”

“Mas maayos po kaysa nung na-stroke siya limang taon na ang nakalilipas.”

“I’m sorry to hear that. Kaya pala ikaw ang pumalit sa kanya.”

“Ah, isang taon pa lang ako dito,” lumabas si Dina at nagsimulang humakbang pababa.

Pagsara ko ng pinto ay napagtanto kong may mali sa kwento ni Dina. Ayon sa kaalaman ko ay itinigil ni Tita Yumi ang pagpapaupa ng bahay niya sa may estudyante noong makatapos ako ng kolehiyo nung 1998. Umalis si Ms. Linda noong 1995 dahil sa matinding hindi namin pagkakaunawaan. Pumalit si Ms. Martha mula 1995 hanggang 2012 ngunit 2016 lang naging caretaker si Dina.

Una, sino ang naging caretaker mula 2013 hanggang 2015 at pangalawa, papaanong nalaman ni Dina kung saan ang aking kwarto kung sa palagay ko ay hirap magsalita si Ms. Martha?

Pinagpalagay kong madalas pa din nila akong pag-usapan kahit matagal na panahon na akong wala sa South Drive. At sa mga pag-uusap nila na yun ay malamang kaysa hindi na puno ng pagkainis sa akin dahil sa mga away-batang nangyari dalawang dekada na ang nagdaan. Naisip kong kaya nagkakaganoon si Dina sa akin ay dahil na din sa mga usap-usapang hindi naging pabor sa akin. Sa halip na sitahin siya sa mga alanganin niyang mga sagot at kilos, huminga na lang ako ng malalim para mabawasan ang inis ko sa kanya.

February 5, 2017. Sunday, 7:00 AM

“Ma, sigurado ka bang kaya mong magbakasyong mag-isa?”ang nag-aalalang tanong ni Kate sa akin.

“Bakit naman parang naisip mong hindi ko kaya?”ang balik-tanong ko sa kanya habang sinasara ko ang zipper ng maleta ko.

“Well, hindi ka kasi nagbabakasyong mag-isa?”ang katwiran ni Kate.

Hindi na ako sumagot at iniba ang usapan. Ayokong magdalawang-isip sa biyahe ko dahil tama siya, hindi naman ako nagbabakasyong mag-isa. Palagi kaming magkakasama bilang pamilya. Lumabas ako nang kwartong hila-hila ang aking maleta. Nadatnan ko sa sala si Jim na nagkakape habang nagbabasa ng diaryo. Napatigil siya nang makita ako.

“O, talagang tuloy ka pala talaga?”bati niya.

“Mukha ba akong nagbibiro?”ang biro ko sa kanya.

May agam-agam sa mukha niya gaya nang kay Kate, alam kong kung sila ang masusunod ay hindi nila ako papayagang magbakasyong mag-isa kung hindi lamang at mapilit ako.

“Ano pa ba kasi ang kailangan mong balikan doon? Hindi pa ba maayos sa iyo ang lahat?”tanong ni Jim. Tumayo ito at bakas sa mukha ang pagkayamot.

“Hanggang ngayon ba ay hindi mo naiintindihan? O baka dahil may mga bagay akong nakikita na hindi ninyo nakikita?”ang inis kong sagot.

Saglit na natahimik si Jim at saka kinuha ang maleta ko para ilabas.

“Sige, hayaan mo na lang na ihatid kita sa bus terminal…Kate, sasama ka ba? Bilisan mo at ihahatid natin ang Mama mo,”tawag ni Jim kay Kate.

Humahangos na bumaba sa hagdan si Kate. Sa kotse papuntang Cubao, tahimik lang kaming tatlo na parang nakikiramdam sa bawat isa. Nang marating namin ang terminal ay tahimik na ibinaba ni Jim ang maleta. Walang gaanong pila sa tiket kung kaya’t hindi rin nagtagal at hinanda na ang bus.

“Ipinalagay ko na sa konduktor ang maleta mo. Tandaan mo ang bus number mo para kung bababa ka para kumain ay hindi ka magkamali,” ang paaalala ni Jim.

“O, sige, aakyat na ako sa bus,” sabi ko.

Lumingon ako sa bintana at naroon pa din si Jim na nakatayo at nakatingin sa akin. Ngumiti ako nang bahagya at nag-thumbs up sign. Sumenyas naman si Jim na parang nagtatanong kung nakainom ako ng gamot. Tumango lang ako.

Habang papalabas sa EDSA nang bus ay sinundan ito ni Jim nang tingin. Naroon ang konting pangungulila ko sa kanila ni Kate pero mas nananaig ang pagnanais kong balikan ang mga multo o demonyong bumabagabag sa akin labingwalong taon na ang nakalilipas.

“Asawa mo?” tanong ng katabi kong babae na nasa sisenta anyos na.

“Ho?” pagulat na sagot ko.

“Asawa mo ba yung naghatid sa yo? Yung gwapong nag-remind sa ‘yo na uminom ka ng gamot,” sagot niya.

“Ahh…opo, husband ko po,” maikli kong sagot. Nagkunwari akong inaantok at pumikit para hindi niya mausisa pa.

“Sabi ko na nga ba na nahihilo ka sa byahe. Dapat, hindi ka pinayagan ng asawa mo na umalis mag-isa,” may bahid ng pag-aalala ang boses niya.

“Okay lang po ako.”

“May orange peels ako dito.”

“I’m good po.”

“Bakit ka nga pala pupuntang mag-isa sa Baguio?”

“Panagbenga po. Gusto kong manood.”

“Ah, ako naman ay pupunta sa anak ko. Nakatira siya sa bandang Lourdes Grotto….ikaw? Saan ka tutuloy niyan?”

“Sa bahay po ng family friend namin.”

“Saan nga?”

“South Drive area po.”

“Mukhang mayayaman ang mga nakatira doon ah.”

“Sakto lang po.”

Hindi ko namalayan na sa pagkukunwaring inaantok ay talagang nakatulog na ako. Pagdilat ng mga mata ko ay binabagtas na namin ang Marcos Highway. Sa pagkakataong ito ay maaliwas ang paligid hindi gaya nung unang beses ko itong masilayan dalawampu’t tatlong taon na ang nakalilipas.

“Ang tagal mong nakatulog,”ang bati ng katabi ko. Inalok niya ako ng kinakain niyang chips na magalang kong tinanggihan.

“Hindi ka nga pala kumakain sa byahe. Nahihilo ka pa ba?” tanong niya ulit.

“Ayos naman ho ako,”ang sagot ko.

“Hindi ka ba sasamahan ng asawa mo sa pamamasyal sa Baguio? Mahirap yatang umalis na nag-iisa ka,”may himig ng tunay na pag-aalala sa tinig niya na nagpaalala sa akin sa aking ina kapag bumabyahe ako noon na pabalik sa Baguio.

“Busy po sya sa work,”matipid kong sagot.

“Saan ba sya nagtatrabaho?”

“Sa financial firm po sa Makati. Executive po sya kaya madalas siyang busy,”magkahalong pride at panlulumo ang naramdaman ko. Proud ako kay Jim dahil sa mga accomplishments niya sa buhay pero naroon ang panlulumo ko dahil ni hindi ko narating ang kalahati ng meron siya.

“Anyway, have fun, hija.”

“Leona po,”iniabot ko ang kamay ko upang magpakilala.

“Tita Cita,”ang nakangiti niyang sagot habang nakikipagkamay.

Nang masapit namin ang Victory Liner Terminal, nagpauna si Tita Cita na bumaba sa akin dahil may inaasahan siyang sundo at wala din naman siyang kukuhaning gamit sa luggage compartment ng bus. Pinababa ko muna lahat ng pasahero at saka ako pumila para kunin sa konduktor ang aking maleta. Hatak-hatak ko ang maleta at itinabi para pumara ng taxi. Tatlong taxi ang pinalampas ko dahil tinamaan ako ng malaking agam-agam kung tutuloy ba ako sa bahay na tinuluyan ko nung nag-aaral pa ako.

Nanlalamig ang mga kamay ko sa magkakahalong kaba, saya at itinatagong lungkot. Umihip ang malamig na hangin na sapat upang panghinayangan ko na wala akong nakahandang jacket para ikubli ang katawan sa ginaw. Naisip kong tumuloy na lamang sa hotel pero naisip ko ding nakakahiya ang gagawin ko dahil inaasahan na ni Tita Yumi na sa bahay niya ako tutuloy. Sa pag-iisip, hindi ko namalayan ang taxi na nakahinto sa harapan ko.

“Maám? Taxi?”

Binuksan ko ang pinto at sumakay habang ang driver naman ay inilagay sa baggage compartment ang aking maleta.

“Saan po tayo?” tanong niya.

“Hindi ko na maaalala ang house number kaya dahan-dahan ka lang—South Drive,”sabi ko.

Habang umaandar kami ay naglalayag din ang isip ko sa kung ano ang inaasahan kong datnan. Ngunit labing-walong taon ko ng dinadala ang mga bagay-bagay na dapat sana ay noon ko pa hinarap. Life begins at forty, di ba? Kaya’t nararapat lang na mas matatag na ako sa kung anumang haharapin sa mga susunod na araw.